Öfke kontrolü, çocuğun büyüdükçe öğrenmesi gereken bir durumdur. Her çocuk kızar, bağırır, sesini yükseltir, ağlar, bazen tepinir ve küçük krizler geçirebilir. Bunlar genellikle engellendiklerinde, istediği olmadığında ya da hoşuna gitmeyen bir muameleyle karşılaştıklarında ortaya çıkar. Burada önemli olan iki şey, ailenin bu krizi yönetme biçimi ve bu krizin psikiyatrik bir bozukluk olup olmadığını anlamaktır.

Öfke, insan doğasının temel duygularından biridir. Kişi çevresinde olup biten ve kendisi için tehdit görünen her türlü duruma karşı bir savunma şeklidir. İnsanoğlunda temel olan bu duyguyu, edindiği deneyimler ve geliştirdiği öğrenme süreciyle birlikte kontrol etmeyi de öğrenir. Yetişkin bir birey olduğunda artık ‘öfkesini kontrol edebilen’ biri olması beklenir. Çocuklukta öfkeyi dışa vurmanın en belirgin hali ‘ağlama krizleridir’. Ancak giderek doyurulmayan dürtüler, açığa çıkan bir öğrenilmişlik halini alır. Ağlama krizlerine yapılan yanlış müdahaleler, onun, her durum için ağlamayı kullanmasına neden olacaktır. Bu durum çocuğun bilişsel süreciyle alakalıdır. Elbette ki öfkelendiğinde anneye vuran 2 yaşındaki bir çocuk ile 9 yaşındaki bir çocuk arasında önemli farklar vardır. Çocuk büyüdükçe öfkesinin yönetebilmek, öğrenmesi gereken bir süreçtir. İnsanlara fiziksel şiddet (vurma, itme, dövme gibi), eşyalara zarar verme (kırma, dökme, parçalama gibi), sözsel şiddet (ağır hakaret, küfür gibi) ve kendine zarar verici davranışlar sergilenmesi öfkenin patolojik olarak dışavurumudur. Bunların mutlaka ciddiye alınması ve nedeninin araştırılması gerekmektedir.

Peki, çocuklar öfke nöbeti yaşarken aileler nelere dikkat etmeli?

1. Öfkeye öfkeyle karşılık vermeyin, sakin olmaya çalışın.
2. Çevredeki gürültüyü engelleyin ve ışıkları azaltın.
3. Konuşmanıza dikkat edin. Sakin, yumuşak ve net olmaya çalışın.
4. Çocuğun söylediklerini sabırla dinleyin ve tartışmaya girmeyin.
5. Çocuğun çevresinde zarar verebileceği veya kırıp dökebileceği şeyleri kaldırın.
6. Onu, birşeyler yiyip içerken konuşmaya davet edin.
7. Bu esnada emredici konuşmayın.
8. Kendisine her türlü zarar verme durumuna engel olun. Ancak bunu gösteriş için yapıyorsa müdahale etmemek gerekebilir.
9. Öfke nöbetinden önce buna sebep olabilecek bir neden olup olmadığını araştırın.
10. Ancak çocuk sakinleştikten sonra sorunu konuşun, nasıl çözümleyeceğinizi tartışın. Kendisini nasıl daha iyi ifade edebileceğini ve makul isteklerinin yerine getirilmesinin ancak bu şekilde olacağını anlatın.

Bu uyguladıklarınıza rağmen çocukta hala öfke nöbetleri devam ediyorsa durum ciddiye alınmalıdır.

Bilişsel olarak yaşıtlarından geri ve duygudurum düzensizliği olan çocukların öfke kontrolünü sağlayamaması görülebilir. Anne baba çatışması ve ebeveynler arasındaki tutum farklılığı da böyle çocuklar için risk faktörüdür. Yaşıtları tarafından kabul görmeyen ve aileleri tarafından ihmal edilen çocuklar da öfke kontrolü sorunu yaşamaktadırlar.

Bir çocuk öfke sorunu yaşıyorsa bunun altında yatan sebep araştırılmalı ve sağlıklı bir çocukluk ve yetişkinlik geçirebilmesi adına öfkesini yönetebilmeyi öğrenmelidir.

HANDAN DEMİRKIRAN